Odpowiednia temperatura ciała człowieka to jedna z najważniejszych wartości biologicznych, umożliwiająca prawidłowe działanie wszystkich procesów życiowych. Prawidłowa temperatura różni się w zależności od wieku, miejsca pomiaru i indywidualnych cech organizmu [4][5][2]. Od wieku XIX obserwuje się także systematyczny spadek średniej temperatury ciała populacji o około 0,03°C na dziesięć lat [5][7]. Kluczowe granice oraz czynniki zaburzające temperaturę ciała opisuje poniższy artykuł.
Znaczenie i zakresy prawidłowej temperatury ciała
Temperatura ciała człowieka jest miarą ciepła generowanego przez organizm i stanowi podstawowe kryterium oceny stanu zdrowia [4]. Prawidłowa temperatura dorosłego mierzona pod pachą wynosi od 36,4 do 37,0°C, przy pomiarze w ustach przyjmuje się zakres od 36,1 do 37,5°C [2]. U małych dzieci wartości uznawane za normę są niższe i wynoszą od 35,5 do 37,5°C, natomiast u seniorów od 35,8 do 36,9°C [1]. Za typową, wewnętrzną temperaturę ciała uznaje się 37,0°C, jednak najnowsze badania wskazują, że przeciętnie wynosi ona 36,8°C [2][6]. Termometr wskazujący lekko poniżej 37°C nie oznacza więc stanu chorobowego [5].
Pomiary rektalne wykazują zawsze wartości wyższe – od 37,0 do 37,5°C [3]. Na uszach i błonach śluzowych obserwuje się podobne odczyty (ok. 37,6°C). Każde miejsce pomiaru charakteryzuje się inną wartością referencyjną, dlatego wyniki należy odnosić do jednej metody [1][2][3].
Historyczne ustalanie norm temperatury
Powszechna norma 36,6°C pochodzi z badań niemieckiego lekarza Carla Wunderlicha z XIX wieku, który początkowo przyjął wartość 37°C jako przeciętną temperaturę ciała ludzkiego. Później uznano, że lepszym punktem odniesienia jest 36,6°C – ta wartość funkcjonowała przez wiele dekad jako stała norma [7]. Współczesne analizy wykazały jednak, że wartość ta to uogólnienie, a temperatura ciała stopniowo maleje w populacjach krajów rozwiniętych, głównie na skutek poprawy zdrowia publicznego, rzadszego występowania przewlekłych stanów zapalnych i zmian stylu życia [5].
Obecnie mierzone wartości są nawet o 0,3°C niższe niż w XIX wieku. Badania potwierdzają, że średnia temperatura zdrowego dorosłego wynosi obecnie 36,8°C [6].
Jakie czynniki zaburzają temperaturę ciała?
Temperatura ciała podlega istotnym wahaniom, na które wpływ mają: wiek, płeć, godzina pomiaru, sposób pomiaru, poziom aktywności fizycznej, aktualny stan zdrowia oraz poziom stresu [4][5]. Temperatura zmienia się w trakcie doby – jest najniższa rano, po przebudzeniu (temperatura podstawowa), wyższa popołudniu [2][5]. Dzieci i osoby starsze mają niższe wartości średnie niż osoby w wieku dorosłym [1]. Przewlekłe stany zapalne, infekcje czy niedoczynność tarczycy wpływają na wzrost lub obniżenie ciepłoty organizmu [5].
Ruch fizyczny i silne emocje powodują przejściowe podwyższenie temperatury. Długotrwały wysoki stres również może prowadzić do minimalnych zmian w ciepłocie ciała [5].
Warto pamiętać, że metody pomiaru znacząco wpływają na wynik. Temperatura mierzona w jamie ustnej czy odbycie niezawodnie reflektuje temperaturę wewnętrzną i jest wyższa od tej spod pachy nawet o pół stopnia [2][3].
Miejsca pomiaru temperatury i ich znaczenie
Wyniki pomiaru zależą silnie od lokalizacji [2]:
- Pod pachą: 36,4–37,0°C dla dorosłych
- W ustach: 36,1–37,5°C
- W odbycie: 37,0–37,5°C
- W uchu: 37,6°C
- Na czole: 36,4°C
- W pochwie: 37,6°C
Pomiary w odbycie i uchu są zwykle wyższe w porównaniu do pomiarów pod pachą. Różnice te są ważną informacją diagnostyczną, dlatego należy zawsze uwzględniać miejsce pomiaru przy interpretacji wyników [1][2][3].
Różnice temperatury względem wieku
Wartości prawidłowej temperatury ciała różnią się w zależności od wieku. Małe dzieci w pomiarze ustnym powinny mieścić się w granicach 35,5–37,5°C. Osoby dorosłe wykazują wyższą ciepłotę, natomiast u seniorów wartości prawidłowe to 35,8–36,9°C [1]. Oznacza to, że o ile dla zdrowego dorosłego temperatura 36,9°C nie zawsze stanowi powód do niepokoju, u seniora może być już bliska górnej granicy.
Wartość temperatury u osób młodych i dorosłych jest bardziej podatna na zmiany związane z wysiłkiem i stresem, zaś u starszych osób reakcje termiczne organizmu są często opóźnione lub słabsze, co ma znaczenie przy rozpoznawaniu infekcji [1][5].
Kiedy temperatura ciała powinna wzbudzać niepokój?
Krytyczne wartości temperatury to sygnał ostrzegawczy dla zdrowia. Stan podgorączkowy zaczyna się już od 37,0°C i trwa do 38°C [8]. Gorączka rozpoznawana jest od 38°C w górę [5][8]. Sytuacją alarmową jest temperatura przekraczająca 41°C – może prowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu, a granica życia to 42-43°C, których przekroczenie zazwyczaj oznacza śmierć [3].
Niepokojące jest także utrzymywanie się temperatury wyższej od normy dla danej osoby przez dłuższy czas, jak również nagłe skoki temperatury o pół stopnia lub więcej [5]. Na zdrowie wskazuje temperatura utrzymująca się w zakresie typowym dla grupy wiekowej, stabilna i niepodlegająca nagłym wahaniom.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
Prawidłowa temperatura ciała człowieka jest wartością dynamiczną, której przedział odczytu definiują wiek, miejsce pomiaru i wiele czynników indywidualnych [1][2][5]. Wspólną cechą dla wszystkich grup jest jednak to, że normy uznawane dawniej wymagają dziś aktualizacji, a wartości około 36,6–36,9°C są najczęstsze i mieszczą się w ogólnie akceptowanych granicach [5][6][7]. Groźne są jednak silne odchylenia od tych wartości, w szczególności znaczna gorączka i hipertermia [5][8][3].
Rozpoznanie zmian temperatury ciała i ich przyczyn wymaga uwzględnienia szeregu czynników oraz właściwej interpretacji wyników, z poszanowaniem naturalnych i historycznych różnic między ludźmi.
Źródła:
- [1] https://www.doz.pl/czytelnia/a14889-Jaka_jest_prawidlowa_temperatura_ciala_u_czlowieka_Dlaczego_nie_musi_to_byc_366C
- [2] https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=61427
- [3] https://zdrowie.nn.pl/artykuly/jaka-jest-prawidlowa-temperatura-ciala-czlowieka
- [4] https://novamed.pl/blog/temperatura-ciala-u-dziecka-prawidlowe-wartosci-goraczka-i-interpretacja-trendu
- [5] https://zdrowie.interia.pl/zdrowie/news-prawidlowa-temperatura-ciala-36-6-st-c-to-mit-naukowcy-maja,nId,22460480
- [6] https://pl.wikipedia.org/wiki/Temperatura_cia%C5%82a_cz%C5%82owieka
- [7] https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,36-6-to-wcale-nie-jest-normalna-temperatura-ciala,artykul,48281576.html
- [8] https://www.zikodlazdrowia.org/blog/sprawdzaj-temperature-ciala/
Belgisto.pl to portal tematyczny dedykowany miłośnikom kawy i herbaty, gdzie pasja spotyka się z ekspercką wiedzą. Tworzymy przestrzeń inspiracji i edukacji dla wszystkich, którzy pragną zgłębić tajniki sztuki parzenia i celebrowania wyjątkowych napojów.