Młynek żarnowy – zapomniane narzędzie naszych przodków
Fascynująca historia młynka żarnowego sięga czasów najdawniejszych, stanowiąc jeden z najważniejszych wynalazków w dziejach ludzkości. To właśnie dzięki żarnom nasi przodkowie mogli efektywnie przetwarzać zboże na mąkę, co znacząco wpłynęło na rozwój rolnictwa i cywilizacji [1].
Historia młynka żarnowego
Początki wykorzystywania żaren na ziemiach polskich datuje się na I okres neolitu. W swojej najprostszej formie były to prymitywne konstrukcje z rozcieraczem, które z czasem ewoluowały w bardziej zaawansowane mechanizmy [1]. Przełomowym momentem w historii młynkarstwa było pojawienie się żaren rotacyjnych około I wieku p.n.e., które prawdopodobnie zostały rozpowszechnione przez wojska rzymskie [1].
Budowa i działanie żaren
Młynek żarnowy to ingeniczne w swojej prostocie urządzenie składające się z dwóch podstawowych elementów – kamieni żarnowych ułożonych jeden nad drugim [1]. Konstrukcja obejmuje:
– Kamień spodni (nieruchomy)
– Kamień górny (obrotowy)
– Oś
– Rączkę (żerdkę-kierownicę)
– Kadłub
– Mechanizm regulacji rozstawu kamieni [1]
Proces mielenia ziarna
Działanie młynka żarnowego opiera się na prostej zasadzie tarcia. Górny kamień, wprawiany w ruch za pomocą specjalnej rączki, obraca się względem dolnego, nieruchomego kamienia. Zboże wsypywane pomiędzy kamienie ulega stopniowemu rozdrobnieniu [1]. Szczególnie istotnym elementem jest możliwość regulacji rozstawu kamieni, co pozwala kontrolować grubość otrzymywanej mąki [1].
Rodzaje młynków żarnowych
W toku rozwoju technologicznego wykształciło się kilka odmian żaren, różniących się przede wszystkim ukształtowaniem powierzchni mielących. Wyróżniamy:
– Żarna z kamieniem spodnim płaskim
– Żarna z kamieniem wklęsłym
– Żarna nieckowate [1]
Znaczenie historyczne i kulturowe
Młynki żarnowe odegrały kluczową rolę w rozwoju gospodarczym dawnych społeczności. Były powszechnie używane aż do końca XIX wieku w wielu regionach Polski [1]. Co ciekawe, kamień żarnowy służył również jako jednostka miary – jego waga wynosiła około 12,8 kg i była wykorzystywana do odmierzania takich produktów jak wosk czy łój [1].
Źródła:
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBarna
[2] https://gastrowiedza.pl/baza-wiedzy/technologia-i-wyposazenie/rodzaje-mlynkow-do-kawy-zarnowy-stalowy-czy-ceramiczny
[3] https://kawa.pl/blogs/artykuly/jak-wybrac-domowy-mlynek-do-kawy
[4] https://www.cafesilesia.pl/pol_m_Mlynki-135.html
Belgisto.pl to portal tematyczny dedykowany miłośnikom kawy i herbaty, gdzie pasja spotyka się z ekspercką wiedzą. Tworzymy przestrzeń inspiracji i edukacji dla wszystkich, którzy pragną zgłębić tajniki sztuki parzenia i celebrowania wyjątkowych napojów.